Տատյանա Ֆեդորովնան երկար ժամանակ միայնակ է ապրում։ Աղջիկն ու տղան այլ քաղաքներում են ապրում։
Սոցիալական աշխատողը գալիս է նրա մոտ, սնունդ է բերում, օգնում կենցաղային որոշ հարցերում։
Բայց 90-ամյա տատիկը հոգսերի մեծ մասն ինքն է լուծում։ Տարեց կնոջը մի բան է տխրեցնում՝ ուժ չկա ամուսնու գերեզման գնալու, ամեն ինչ շտկելու, թարմ ծաղիկներ տնկելու։ «Ես մեկ տարուց ավելի է, ինչ բնակարանից դուրս չեմ եկել, հենց մի փոքր ոտքի եմ կանգնում քիչ է մնում ընկնեմ», — ասում է նա:
Նրա հայրը զոհվել է պատերազմի ժամանակ։ Խորթ մայրը, որի հետ տղամարդն ամուսնացել է պատերազմից առաջ՝ իր կնոջ մահից հետո լավ կին էր։ Նա փորձել է բոլոր չորս երեխաներին դաստիարակել նույն կերպ։
Տատյանան քույրերից ամենամեծն էր։ Խորթ մայրն աշխատում էր կոլտնտեսությունում, իսկ աղջիկն աշխատում էր նրա հետ դասերից հետո՝ արձակուրդներին:
«Ես ավարտել եմ դպրոցը 1946 թվականին», — ասում է Տատյանա Ֆեդորովնան: «Ես շատ էի ուզում շարունակել ուսումս: Խորթ մայրս չի արգելել, ուղղակի ասել է՝ ինչպե՞ս քեզ սովորեցնե՞մ։ Փող չկա…
Բայց այնուամենայնիվ որոշեցի գնալ՝ կարծելով, որ կապրեմ կրթաթոշակով։ Տնից ավելի շատ ապրանքներ էի վերցնում՝ կարտոֆիլ, գազար, սոխ, չորացրած սունկ, բեկոն, չոր կաթ, խորթ մայրս ինձ էր տվել նույնիսկ իր ականջօղերը: Հանրակացարանում ուտելիքներս արագ վերջանում էին։ Ի վերջո, տարբեր երեխաներ են այնտեղ սովորում։
Հիշում եմ, որ ամիսը մեկ անգամ մեզ 400 գրամ քաղցրավենիք էին տալիս, ես դրանք անմիջապես չէի ուտում, թաքցնեմ էի հետոի համար, իսկ որոշ ժամանակ անց տեսնում էի քաղցրավենիքներս չկան: Դա շատ վիրավորական էր, բայց ինչ արած…
Այնուամենայնիվ, ավարտեցի քոլեջը և վերադարձա տուն, ընդունվեցի խանութում աշխատելու։ Այդ ըթացքում շատ տղաներ էին փորձում ինձ հետ ծանոթանալ, բայց խորթ մայրս ամեն անգամ մի պատճառ էր հորինում, որպեսզի նրանցից հեռու մնամ:
Ես վիրավորված էի նրանից և նույնիսկ մտածում էի հեռանալ տնից, իմ կյանքը դասավորելու և ընտանիք կազմելու համար: Որոշ ժամանակ անց մեր հարևան մի տղա վերադարձավ ծառայությունից։ Խորթ մայրս մտերիմ էր նրա մոր հետ և մի օր ինձ ասաց. «Քեզ համար լավ փեսացու եմ գտել, աշխատասեր ու չխմող տղա, դու նրա հետ երջանիկ կլինես»։
Եվ մենք միասին գնացինք հանդիպելու այդ տղայի հետ: Մտածում էի, որ հիմա կասեմ չեմ ամուսնանալու։ Նրան տեսնելով խորթ մայրս անմիջապես դռան մոտից ասաց.
«Ահա քո հարսնացուն»: Ես ամաչում էի, չէի կարողանում աչքերս բարձրացնել։ Նրանք ինձ նստեցրին սեղանի շուրջ և կարկանդակներով հյուրասիրեցին: Տեսնելով այդ տղային, նա ինձ այնքան տգեղ թվաց, արցունքներս անմիջապես հոսեցին…
Նրա մայրը մոտեցավ, գրկեց ինձ և ասաց՝ մի՛ լացիր աղջիկս, ամեն ինչ լավ կլինի։ Ինձ անմիջապես դուր եկավ սկեսուրս։ Կարծում էի, որ Աստված ինձ հետ է, կսիրահարվեմ և կդիմանամ:
Ցավալիորեն դժվար էր վերադառնալ խորթ մորս մոտ, ես վիրավորված էի նրանից: Ես ստիպված մնացի և մենք սկսեցինք միասին ապրել: Ես զզվանք էի զգում, անգամ երբեմն չէի կարողանում նայել ամուսնուս։ Նրա այտոսկրին սպի կար, մեջքը նույնպես ծածկված էր սպիներով։ Բայց նա երբեք ինձ վատ խոսք չի ասել։
Բայց այնուամենայնիվ ես ուզում էի հեռանալ: Ես նրան չէի սիրում և վերջ: Ես հավաքեցի իրերս… Սկեսուրս տեսնելով, ասաց. «Եթե որոշել ես հեռանալ, իսկույն գնա։ Ես տեսնում եմ, որ դու չես սիրում որդուս, անբարյացակամ ես նրա հետ, բայց հիշիր,որ Նիկոլայից լավ մարդ չես գտնի:
Նայիր այլ տղամարդկանց՝ ով է խմում, ով է ծեծում իր կնոջը և նմանատիպ այլ բաներ»: Ես նորից լաց եղա ու մտափոխվեցի, քանի որ սկեսուրս որոշ չափով ճիշտ էր, իսկ որոշ ժամանակ անց հղիացա և ամբողջովին մոռացա ամուսնալուծության մասին: Ծնվեց որդիս, որին հաջորդեց դուստրս: Հետո ես ու Նիկոլայը տուն կառուցեցինք։
Նա լավ էր ինձ հետ: Եվ մենք լավ էինք ապրում: Հետո աշխատեցի աշխատանքային ճաշարանում, հերթափոխով։ Նա միշտ հոգ էր տանում իմ մասին…
Մեզ շատ էր օգնում սկեսրայրս տան կառուցման գործերում, իսկ սկեսուրս միշտ երեխաների հետ էր մնում, երբ մենք աշխատում էինք։ Երկուսին էլ խնամեցինք տարեց տարիքում, երկուսն էլ մահացան իմ ձեռքերում։
Ամուսինս վերջին տարիներին շատ հիվանդ էր, նա չէր կարողանում քայլել։ Նա զամբյուղներ էր սարքում և վաճառում, նրա զամբյուղների համար միշտ հերթ էր գոյանում։ Նա նստում էր և հյուսում ու հյուսում … Երբ նա ամբողջովին հիվանդացավ, նա միայն ասաց. «Ինչպե՞ս ես մնալու այստեղ առանց ինձ, Տանեչկա»:
Բայց ես մնացի, 2005 թվականից ես ապրում եմ առանց իմ Կոլենկայի: Տունը, իհարկե, պետք է վաճառվեր, ուժերն այլևս նույնը չէին: Ես երախտապարտ եմ խորթ մորս կյանքիս համար, որ ինձ ամուսնացրեց Կոլյայի հետ։
Նա նույնպես մեզ հետ էր ապրում վերջին մի քանի տարիներին։
Հիմա է, որ երիտասարդները իրենց սիրո մասին գոռում են, բայց եթե մի քիչ ապրեն, համբերեն և ճանաչեն մարդու հոգին ավելի գեղեցիկ կյանք կունենան: Ինձ թվում է, որ այս ընտանիքում իսկական սեր էր ապրում։ Որը չ թե մեկ օրվա, այլ ամբողջ կյանքի համար էր…